Қауіпсіз еңбек — әр адамның құқығы

2024 жыл лайықты еңбек жылы деп жарияланды. ҚР Кәсіподақтар федерациясы қызметінің маңызды бағыты қызметкерлердің қауіпсіз және лайықты еңбекке құқықтарын сенімді қорғауды қамтамасыз ету болып табылады. Дүниежүзілік еңбекті қорғау күні аясында сәуір айында Шығыс Қазақстан облысында "Қауіпсіз еңбек — әр адамның құқығы" айлығы жарияланды. Оның шеңберінде облыстың салалық және жергілікті кәсіподақтары түрлі іс-шаралар өткізеді: дөңгелек үстелдер, оқыту семинарлары, тренингтер, облыстың кәсіпорындары мен ұйымдарына бару.

Сонымен, "Еңбекті қорғаудағы инновациялар: қауіпсіз және салауатты еңбек ортасын құру" тақырыбында дөңгелек үстел отырысы өтті, оған кәсіпорындар мен ұйымдардың, мемлекеттік органдардың өкілдері, салалық және жергілікті кәсіподақ төрағалары қатысты. Модератор ШҚО кәсіподақ орталығының төрағасы Темірбек Қасымжанов болды.

Дүниежүзілік еңбекті қорғау күні алғаш рет 2003 жылғы 28 сәуірде Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) бастамасымен атап өтілді. Оның құру идеясы қайтыс болған жұмысшыларды еске алу күнінен бастау алады, оны алғаш рет 1989 жылы Американдық және канадалық жұмысшылар жұмыс орнында зардап шеккендерді немесе қаза тапқандарды еске алу үшін өткізді.

Негізгі мақсат — еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы проблемаларға және еңбек қызметіне байланысты жарақаттар, аурулар мен өлім-жітім санының өсуіне, сондай-ақ еңбекті қорғау мәдениетін құру және ілгерілету жұмыс орнындағы жыл сайынғы өлім-жітімнің төмендеуіне қалай ықпал ететініне қоғамның назарын аудару.

Биылғы жылы климаттың өзгеруінің еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасына әсері басты тақырып болып табылады.

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі "Қазақстан Респуб­ликасының 2024 - 2030 жыл­­дарға арнал­ған қауіпсіз еңбек тұжырымдамасын" әзірледі. Тұжырымдама еңбекті қорғауды қамтамасыз ету тәсілдерін жетілдірудің төрт негізгі бағытын қамтиды: тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде еңбекті қорғауды басқарудың ұлттық жүйесін жаңғырту; кәсіптік тәуекелді төмендету жөніндегі шараларды экономикалық ынталандыру; еңбекті қорғау саласындағы кәсіптік құзыреттер мен ғылыми әлеуетті дамыту; еңбекті қорғау саласындағы бақылау мен мониторингтің тиімділігін арттыру.  

Бұдан басқа, өндірістік жарақат алу жағдайын төмендету, өңірдегі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы заңнаманың сақталуын мемлекеттік және ішкі бақылаудың тиімділігін арттыру бойынша кешенді шаралар қабылдау мақсатында мемлекеттік бақылаудың тиімділігін арттыруға, кәсіптік тәуекелдерді басқарудың, еңбекті қорғау және әлеуметтік әріптестік институтын тиімді пайдалану саласындағы функцияларды автоматтандырудың қазіргі заманғы жүйесін енгізуге бағытталған "Облыста қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету жөніндегі 2025 жылға дейінгі іс-қимыл жоспары" бекітілді. 

Жұмыс орнындағы еңбек жағдайларының нақты жай-күйін жалпы бағалау мақсатында өндірістік объектілерді және қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыс орындарын қамтитын еңбек жағдайларын аттестациялау жүргізіледі, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау стандарттары енгізілуде (OHSAS 18001, МОТ-СУОТ), "Халықтық бақылау" жобалары, келісім-шарттық қатынастар шеңберінде қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету үшін тапсырыс берушіден мердігерге дейінгі бақылаудың вертикаль моделі, "VisionZero" нөлдік жарақат тұжырымдамасы.

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі цифрлық жобалар аясында HR Enbek.kz порталында ұжымдық шарттарды цифрландыру жұмыстарын жүргізуде.

ШҚО бойынша Мемлекеттік еңбек инспекциясы басқармасы басшысының орынбасары Қайрат Әбілқайыров 2023 жылдың қорытындысы бойынша өңірдегі кәсіпорындардағы өндірістік жарақаттану жағдайы және оны азайту шаралары туралы айтты.

— Қызметкер, жұмыс беруші және мемлекеттік органдар бірлесіп жұмыс істеуі керек", — деді ол. — Жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында барлық тараптардың қатысуына кепілдік беретін әлеуметтік серіктестік келісімдерінің, ұжымдық келісімдердің өте жақсы үлгісі.

Дүниежүзілік еңбекті қорғау күні қарса­ңында 2023 жылға арналған өндірістік жағдайда жарақат алу қорытындылары шығарылды.

Қайрат Қадрманап­ұлының айтуынша, қазіргі таңда ШҚО бойынша мемлекеттік еңбек инспекциясы басқармасы өңірдегі ірі және орта кәсіпорындардың ұжым­дық шарттарының 50 пайызын цифрлық форматқа көшірген. Айта кетерлік жайт, тұтастай алғанда, соңғы үш жылда облыстағы өнеркәсіп орындарындағы жазатайым оқиғалар санының, 2021 жылдан бастап 204-тен 114 адамға дейін біртіндеп төмендеуі тенденциясы байқалды.

Еңбек қауіпсіздігі бойынша шаралар қабылдау үшін өткен жылы мемлекеттік еңбек инспекторлары 516 тексеру жүргізіп, 1890 еңбек заңнамасын бұзушылықты анықтады, оның ішінде 859 бұзушылық еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында болса, оның 95 пайызы жойылды. Еңбекті қорғауға қатысты заңнаманың негізгі бұзушылықтары қауіпсіз еңбек жағдайларының (95 жағдай) және жеке және ұжымдық қорғану құралдарының, арнайы киім мен аяқ киімнің (92 жағдай) болмауынан екені көрсетілген.

Бұдан басқа, еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, өнеркәсіптік қауіпсіздік, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясатты іске асыру үшін "өндірістік қауіпсіздік кодексі" әзірленді.

Отырыс барысында "Үлбі металлургия зауыты" АҚ өндіріс қауіпсіздігі жөніндегі директоры Евгений Чумин ҮМЗ тәжірибесі туралы, сондай-ақ еліміздің кәсіпорындарында өндіріс, қызметкерлерді жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету және ұйымдастыру-шаруашылық қызметті "ақылды цифрландыру" бойынша заманауи шешімдерді енгізетін "Omir Group" компаниясының коммерциялық директоры Дархан Түсіпов сөз сөйледі.

— "Қазатомөнеркәсіп "ҰАК" АҚ-ның 2018-2028 жылдарға арналған негізгі даму стратегиясы — "бизнес-қызметте озық тәжірибелерді қолдану". Осы стратегияға сүйене отырып, "ҮМЗ" АҚ-да қауіпсіздік мәдениетін дамыту бірнеше құралдар арқылы жүзеге асырылады. Біріншіден, бұл жеті "Vision zero алтын қауіпсіздік ережелерін" енгізу. Екіншіден, бұл өндірістік қауіпсіздікті бұзушыларға "нөлдік төзімділік" тұжырымдамасын жүзеге асыру, — деді Евгений Чумин.

 Бұдан басқа, еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау, өнеркәсіптік қауіпсіздік, ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы саясатты іске асыру үшін "Өндірістік қауіпсіздік кодексі" әзірленді.

— Зауытта өндірістік қауіпсіздікті басқарудың бағдарламалық кешені -үнемі жетілдіріліп отыратын электрондық құрал жұмыс істейді және үнемі жетілдіріліп отырады. Ол қауіпті әрекеттерді, жағдайларды, салдарсыз оқиғаларды анықтауды, тіркеуді және талдауды, СТОП-карталарды және ПАБ-ты тіркеуді, барлық деңгейдегі тексерулер бойынша деректерді енгізуді қамтиды. Сонымен қатар, бағдарламалық кешенге мердігерлермен жұмыс жөніндегі қосымша қойылды және "Қалдықтар" модулі енгізілді, — деп атап өтті Евгений Чумин.

Жабдықтың қауіпсіз жұмыс істеуі үшін техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде қауіпті энергия көздерін бұғаттау бойынша LOTO жүйесін қолдану тәртібі айқындалған. Жүйе персоналдың қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі озық әлемдік тәжірибенің өнімі болып табылады.  

— "Omir Group" компаниясы қауіпсіз және тиімді өндірістік кеңістік құруға бағытталған, — деп атап өтті Дархан Түсіпов. — Біз жұмысшыларды олардың әл-ауқаты мен өнімділігі үшін барлық қажеттіліктермен қамтамасыз етуге тырысамыз. 50-ден астам маманмен және 7000-ға жуық жұмысшыға қызмет көрсетумен біздің Алматы, Астана, Атырау және Торонтодағы кеңселеріміз жергілікті және халықаралық нарықтарда инновациялық шешімдерді енгізуге бағытталған. Жұмысшылар біздің назарымызда және біз олардың жұмыс күнін ыңғайлы және қауіпсіз етуге тырысамыз. Біздің жұмысшыларға қызмет көрсету орталықтары (ЖҚКО) кәсіпорындағы жеке қорғаныс құралдары мен жұмыс киімдерін басқарудағы инновацияны білдіреді. Бұл орталықтар киім өлшеу бөлмелері, тігінші қызметтері, химиялық тазалау және маусымдық киімдерді сақтау сияқты қызметтер мен өнімдердің толық спектрін ұсынады. Процестерді цифрландырудың арқасында ЖҚКО жұмысшыларды бірнеше айдан 10-15 минутқа дейін қамтамасыз ету үшін қажетті уақытты айтарлықтай қысқартады.

Коммерциялық дирек­тордың айтуынша, корпоративтік қосымша қызметкерлер профильдерін, корпоративтік жаңалықтарды, сауалнамалар, қауіпсіздік бойынша нұсқаулықтар және тағы басқаларды біріктіретін желілік персоналды басқаруға арналған бірыңғай платформа болып табылады.

— Бұл жай ғана технологиялық шешім емес, күнделікті жұмысты жеңілдетіп, қауіпсіз ететін өмір салты. Біз индустриалдық ерекшеліктер мен реттеуші талаптарды ескере отырып, өнеркәсіптік кәсіпорындардағы ішкі қызметтерді жаңғыртудың үлкен әлеуетін көріп отырмыз, біз кәсіпорындардың ішкі тиімділік пен қауіпсіздіктің жаңа деңгейіне өтуіне көмектесе аламыз, — деді Дархан Түсіпов.

Іс-шара аясында Құрмет грамоталарын тапсыру рәсімі, сондай-ақ кәсіпорын қызметкерлеріне арналған жұмыс киімдерінің көрмесі өтті.